افتادگی مچ پا چرا اتفاق می‌افتد و چگونه درمان می‌شود؟

افتادگی مچ پا یا فوت دراپ (Foot Drop) وضعیتی است که فرد نمی‌تواند به‌طور طبیعی پنجه یا انگشتان پای خود را بالا بیاورد. در نتیجه هنگام راه رفتن پنجه پا به زمین برخورد می‌کند و فرد مجبور می‌شود زانو را بیش از حد بالا ببرد تا از گیرکردن پا جلوگیری کند. این نوع راه رفتن اصطلاحاً گام‌برداری استپیج (Steppage gait) نامیده می‌شود. عواملی مثل دیابت، سکته مغزی، ام‌اس، ALS، دیستروفی عضلانی یا صدمات پس از جراحی و شکستگی هم می‌توانند باعث آن شوند. علائم شامل ناتوانی در بالا بردن پنجه و راه رفتن استپیج (با زانوی بالا) و ضعف یا بی‌حسی در جلوی ساق است. تشخیص با معاینه و نوار عصب و عضله (EMG)، MRI و گاهی آزمایش خون انجام می‌شود. مهم‌ترین دلایل افتادگی مچ پا شامل:
آسیب یا فشار به عصب پرونئال (مثلاً پس از جراحی یا نشستن طولانی)
بیماری‌های عصبی پیش‌رونده مانند ام‌اس، سکته، دیابت یا نوروپاتی
ضعف یا تحلیل عضلات جلوی ساق پا به‌دلیل بیماری‌های عضلانی یا مادرزادی
آسیب‌های نخاعی یا مغزی که انتقال پیام عصبی را مختل می‌کنند
اختلال‌های ساختاری یا مادرزادی در ساق یا مچ پا
با توجه به اینکه بسیاری از علائم افتادگی مچ پا مانند ضعف عضلات ساق و دشواری در راه رفتن می‌تواند ناشی از بیماری‌های ستون فقرات و آسیب‌های دیسک کمر باشد تشخیص صحیح و درمان اصولی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در صورتی که با دردهای دیسک کمر یا مشکلات حرکتی ناشی از بیماری‌های ستون فقرات روبرو هستید مراجعه به متخصص باتجربه مثل دکتر کرمیان بهترین دکتر درمان دیسک کمر در مشهد می‌تواند تفاوت چشمگیری در روند تشخیص و انتخاب روش درمان مناسب برای شما ایجاد کند.

اختلال در بالا بردن جلوی پا (پنجه): ناتوانی یا ضعف در بالا آوردن پنجه پا هنگام راه رفتن؛ فرد نمی‌تواند بخش جلویی پا را از زمین بلند کند و پنجه به سمت پایین باقی می‌ماند.
روش راه رفتن غیرطبیعی: فرد برای جلوگیری از برخورد پا با زمین مجبور است ران و زانو را بیش از حد بالا ببرد؛ اصطلاحاً به این روش راه رفتن خروسی گفته می‌شود.
برخورد مکرر پنجه پا با سطح زمین: کفش یا پنجه پا دائما به زمین کشیده می‌شود و گاهی باعث زمین خوردن یا لیز خوردن بیمار می‌گردد.
ضعف یا تحلیل عضلات ساق پا: عضلات جلوی ساق به تدریج لاغر و ضعیف می‌شوند (آتروفی).
احساس گزگز، بی‌حسی یا مورمور: معمولاً در ناحیه بیرونی ساق پا و روی پا، بی‌حسی، سوزش یا گزگز حس می‌شود (مخصوصا هنگام آسیب عصبی).
کاهش قدرت و کنترل پا: عدم کنترل روی حرکات پنجه یا ضعف کلی در حرکت دادن پا به سمت بالا.
درد موضعی (در برخی موارد): بسته به علت زمینه‌ای درد در ناحیه زانو، ساق یا کمر ممکن است وجود داشته باشد.

معاینه فیزیکی و بررسی نحوه راه رفتن

پزشک ابتدا طرز راه رفتن، قدرت عضلانی ساق و میزان کنترل پنجه پا را بررسی می‌کند. راه رفتن استپیج (بالا آوردن زیاد زانو هنگام قدم‌زدن) از نشانه‌های شاخص افتادگی مچ است. همچنین بی‌حسی و ضعف یا تحلیل عضله جلوی ساق بررسی می‌شود.

نوار عصب و عضله (EMG / NCV)

این آزمایش دقیق‌ترین روش برای ارزیابی عملکرد عصبی است. با اندازه‌گیری سرعت هدایت و واکنش عضلات، مشخص می‌شود آیا مشکل از عصب پرونئال، نخاع یا عضلات است. نوار عصب و عضله می‌تواند نوع آسیب را به صورت فشردگی و التهاب یا قطع عصب تفکیک کند.

تصویربرداری (MRI و CT Scan)

در صورت شک به آسیب مغز، نخاع یا ضایعه فشاری در اطراف زانو یا لگن، MRI انجام می‌شود. این روش محل دقیق آسیب یا وجود تومور، دیسک بین‌مهره‌ای یا خونریزی عصبی را نشان می‌دهد. در صورت شکستگی یا آسیب استخوانی، سی‌تی‌اسکن یا عکس ساده (X-ray) نیز کاربرد دارد.

آزمایش‌های خون و بررسی‌های سیستمیک

برای ارزیابی علل متابولیک و سیستمیک مثل دیابت، کمبود ویتامین B12 یا التهاب عصبی آزمایش خون انجام می‌شود. این مرحله معمولاً به تشخیص نوروپاتی‌های محیطی مربوط است.

بررسی عملکرد حرکتی و تعادل

فیزیوتراپیست ممکن است با تست‌های حرکت و تعادل و قدرت عضلات جلوی ساق، شدت اختلال و مسیر توان‌بخشی را ارزیابی کند.

روش‌های درمان افتادگی مچ پا بر اساس علت ایجاد و شدت علائم و شرایط بیمار انتخاب می‌شوند. در ادامه رایج‌ترین و موثرترین راهکارهای درمانی با توضیح کامل آورده شده است:
فیزیوتراپی تخصصی: تمرین‌های تقویتی و کششی زیر نظر فیزیوتراپیست برای تقویت عضلات ساق پا و بهبود عملکرد عصبی‌عضلانی و افزایش دامنه حرکت مؤثر هستند. شامل الکتروتراپی و تمرینات تعادلی نیز می‌شود.
استفاده از بریس یا ارتز: انواع بریس (به‌ویژه بریس AFO یا Ankle Foot Orthosis) به بالا نگه داشتن مچ پا در هنگام راه رفتن کمک می‌کند و احتمال زمین خوردن را کاهش می‌دهد.
تحریک الکتریکی عملکردی (FES): در مواردی که ضعف ناشی از اختلال عصبی باشد می‌توان از دستگاه‌های تحریک الکتریکی عملکردی برای تحریک عضلات ساق پا و تسهیل حرکت طبیعی پا استفاده کرد.
دارو درمانی: در صورت وجود درد و التهاب یا آسیب عصبی قابل بازگشت، داروهای ضد التهاب، تسکین اعصاب و در موارد خاص داروی درمان بیماری زمینه‌ای (مانند داروهای MS یا دیابت) مؤثر هستند.
جراحی: اگر دِرُوپ فوت ناشی از پارگی عصب و تومور یا آسیب ساختاری غیرقابل اصلاح با درمان غیرجراحی باشد عمل جراحی ممکن است شامل ترمیم عصب و انتقال تاندون یا آزادسازی اعصاب فشرده باشد.
درمان بیماری زمینه‌ای: درمان بیماری اصلی مثل دیابت و بیماری‌های عصبی یا آسیب نخاعی می‌تواند پیشرفت یا شدت افتادگی را کنترل کند.
آموزش و اصلاح سبک زندگی: چگونگی راه رفتن، نحوه نشستن و اجتناب از فشار مداوم بر پا و انجام مراقبت‌های پیشگیرانه (مثلاً استفاده از کفش مناسب) نقش کلیدی در پیشگیری از تشدید علائم دارد.

افتادگی مچ پا اختلالی است که به علت آسیب عصبی و بیماری‌های عضلانی یا مشکلات ساختاری ایجاد می‌شود و باعث ناتوانی در بالا بردن پنجه پا و تغییر روش راه رفتن می‌شود. تشخیص دقیق شامل معاینه و تست نوار عصب و عضله و تصویربرداری است تا علت اصلی مشخص شود. درمان با توجه به منشا بیماری شامل فیزیوتراپی تخصصی، استفاده از بریس AFO، تحریک الکتریکی و دارودرمانی یا جراحی است. اصلاح سبک زندگی و درمان بیماری زمینه‌ای نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت مشکل و بهبود عملکرد دارند. مراجعه به موقع به پزشک و پیگیری درمان کلید بازگشت به سلامت و تحرک طبیعی پا است.
اگر با مشکل افتادگی مچ پا روبرو هستید مراجعه به بهترین دکتر مغز و اعصاب در مشهد مانند دکتر فرهاد کرمیان می‌تواند مسیر تشخیص و درمان صحیح را برایتان هموار کند. در کلینیک دکتر ضمن بررسی دقیق علت بیماری بهترین برنامه درمانی را برای بازگشت به حرکت طبیعی و افزایش کیفیت زندگی شما ارائه می‌دهد. سلامت و توانایی دوباره پاهایتان هدف اصلی تیم درمان ما است. اگر قصد رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 09335055155 اقدام نمایید.

منابع
my.clevelandclinic.org
mayoclinic.org
footcaremd.org