سندروم دم اسبی چه عللی دارد و چگونه درمان می شود؟

سندروم دم اسبی (Cauda Equina Syndrome) یکی از اختلالات جدی در سیستم عصبی است که در آن اعصاب پایین ستون فقرات تحت فشار یا آسیب قرار می‌گیرند. این اختلال معمولاً نیاز به درمان فوری دارد و در صورت عدم درمان به موقع ممکن است به مشکلات جدی و دائمی در عملکرد ادراری، جنسی و حرکتی منجر شود.
این ناحیه به اعصاب انتهایی نخاع در قسمت پایین‌تر ستون فقرات اشاره دارد که مسئول کنترل عملکردهای مهم بدن از جمله حرکت پاها و ادرار و روده‌ها هستند. علل این اختلال می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
فتق دیسک ستون فقرات: یکی از شایع‌ترین علل سندروم دم اسبی فتق دیسک در ناحیه کمری که می‌تواند باعث فشار شدید به اعصاب نخاعی و ایجاد اختلال در عملکردهای پایین‌تر بدن شود.
تومورها: رشد غیرعادی تومورها در ناحیه ستون فقرات می‌تواند باعث فشار به اعصاب شود.
عفونت‌ها: عفونت‌های نخاعی یا مفصلی می‌توانند باعث التهاب و فشار بر اعصاب دم اسبی شوند.
تروما یا آسیب‌های فیزیکی: ضربه یا آسیب‌های شدید به کمر می‌تواند منجر به آسیب به اعصاب پایین ستون فقرات شود.
اختلالات عروقی: مشکلات خون‌رسانی به نخاع و اعصاب می‌تواند باعث آسیب به این نواحی شود.
یکی از شایع‌ترین علل بروز سندروم دم اسبی فتق یا بیرون‌زدگی دیسک کمر است که در صورت درمان نشدن می‌تواند به مشکلات جدی عصبی منجر شود. تشخیص سریع و درمان به موقع در بسیاری از موارد می‌تواند از آسیب دائمی اعصاب جلوگیری کند و به بهبود عملکرد بیمار کمک کند. انتخاب پزشک متخصص و باتجربه نقش کلیدی در بهبود بیماران دارد. برای دریافت بهترین مشاوره و درمان‌های نوین مراجعه به بهترین دکتر درمان دیسک کمر در مشهد می‌تواند بهترین گزینه برای شروع روند درمان و پیشگیری از عوارض جدی باشد.

درد کمر پایین

این علامت معمولاً اولین نشانه هشداردهنده است و می‌تواند به‌صورت درد شدید یا مداوم بروز کند. درد ممکن است به باسن یا پاها تیر بکشد و با فعالیت یا نشستن طولانی تشدید شود. گاهی بیماران این درد را با کمردرد ساده اشتباه می‌گیرند اما شدت و ناگهانی بودن آن تفاوت اصلی است.

ضعف و بی‌حسی در پاها

فشار بر روی ریشه‌های عصبی باعث اختلال در عملکرد حرکتی و حسی پاها می‌شود. فرد ممکن است احساس کند توان راه رفتن یا ایستادنش کاهش یافته است. بی‌حسی یا مورمورشدن نیز معمولاً از ران‌ها شروع شده و به سمت ساق یا پا گسترش پیدا می‌کند.

مشکلات ادراری

یکی از مهم‌ترین علائم دشواری در کنترل ادرار یا تخلیه ناقص مثانه است. بیمار ممکن است احساس کند با وجود پر بودن مثانه توان دفع ندارد. در موارد شدید بی‌اختیاری ادرار رخ می‌دهد که نیازمند مراجعه فوری به پزشک است.

مشکلات روده‌ای

اعصاب مسئول کنترل حرکات روده نیز ممکن است تحت فشار قرار بگیرند. این وضعیت می‌تواند باعث یبوست شدید یا بی‌اختیاری مدفوع شود. چنین تغییراتی در عملکرد روده‌ها نشانه جدی آسیب عصبی هستند.

درد یا بی‌حسی در ناحیه تناسلی

این علامت به‌صورت کاهش حس یا مورمور شدن در اطراف اندام تناسلی یا باسن بروز می‌کند. گاهی بیماران از بی‌حسی در ناحیه‌ای به شکل زین اسب (saddle anesthesia) شکایت دارند. این علامت هشدار مهمی از آسیب به اعصاب انتهایی نخاع است.

مشکلات جنسی

در بسیاری از بیماران عملکرد جنسی دچار اختلال می‌شود که می‌تواند شامل کاهش میل جنسی یا اختلال در نعوظ باشد. زنان نیز ممکن است کاهش حس در ناحیه تناسلی یا مشکلات ارگاسم را تجربه کنند. این تغییرات معمولاً به علت آسیب مستقیم به اعصاب مسئول کنترل عملکرد جنسی رخ می‌دهند.

تشخیص سندروم دم اسبی نیازمند ارزیابی دقیق و فوری توسط پزشک است زیرا این اختلال یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود. برای تشخیص این بیماری پزشک از ترکیب معاینه بالینی و روش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند.

معاینه بالینی

پزشک ابتدا با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و ارزیابی علائم مانند درد کمر، بی‌حسی در پاها، مشکلات ادراری و روده‌ای اقدام به تشخیص می‌کند. تست‌های عصبی برای ارزیابی قدرت عضلانی و حساسیت و بازتاب‌های عصبی انجام می‌شود.

تصویربرداری با MRI

مهم‌ترین ابزار برای تشخیص تصویربرداری با MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) است. این روش به پزشک کمک می‌کند تا فشار وارد شده به اعصاب را به وضوح مشاهده کرده و علت آن را شناسایی کند مانند فتق دیسک یا تومورهای فشاری.

CTاسکن

در برخی موارد که دسترسی به MRI ممکن نیست از CT اسکن برای مشاهده وضعیت ستون فقرات و شناسایی نواحی فشاری استفاده می‌شود.

الکترومیوگرافی (EMG)

این آزمایش برای بررسی سلامت اعصاب و عضلات استفاده می‌شود. EMG می‌تواند به تشخیص آسیب به اعصاب و اختلالات در انتقال سیگنال‌های عصبی کمک کند.

آزمایشات خون و ادرار

گاهی اوقات آزمایشات خون یا ادرار برای تشخیص علت‌های عفونی یا التهابی ممکن است انجام شود اگر علائم عفونت یا التهاب در بیمار وجود داشته باشد.

درمان سریع و فوری برای اختلال عصبی کمر بسیار ضروری است. بسته به علت و شدت آسیب درمان‌ها متفاوت خواهند بود. روش‌های درمانی شامل:
جراحی: مهم‌ترین درمان در بیشتر بیماران جراحی فوری است که هدف آن برداشتن فشار از روی اعصاب است. هرچه جراحی زودتر انجام شود شانس بهبود کامل عملکرد حرکتی و حسی بیشتر خواهد بود.
داروها: داروهای مسکن و ضد التهاب برای کاهش درد و التهاب اطراف اعصاب تجویز می‌شوند. این داروها نقش حمایتی دارند و معمولاً همراه با درمان اصلی استفاده می‌شوند.
فیزیوتراپی: پس از کنترل فشار بر اعصاب فیزیوتراپی می‌تواند در بازگرداندن قدرت عضلات و بهبود حرکات مؤثر باشد. همچنین تمرینات مخصوص باعث جلوگیری از خشکی و ضعف عضلات می‌شوند.
آموزش کنترل مثانه و روده: در بیمارانی که دچار اختلال در عملکرد مثانه یا روده شده‌اند آموزش‌های تخصصی ضروری است. این آموزش‌ها به فرد کمک می‌کند تا بتواند زندگی روزمره خود را بهتر مدیریت کند.

در صورت عدم درمان فوری، فشار بر اعصاب دم اسبی می‌تواند به آسیب‌های دائمی عصبی، مشکلات ادراری، روده‌ای و جنسی منجر شود. درمان به موقع می‌تواند از پیشرفت این مشکلات جلوگیری کرده و شانس بازیابی عملکردهای طبیعی را افزایش دهد. فشار بر اعصاب ستون فقرات همچنین ممکن است به ضعف و مشکلات حرکتی در پاها منجر شود که در صورت تأخیر در درمان، ممکن است به فلج یا از دست دادن حرکت کامل منجر گردد. درمان سریع در 24 ساعت اول شانس بهبودی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. همچنین، مشکلات جسمی ناشی از اختلال اعصاب نخاعی می‌تواند بر وضعیت روانی فرد تأثیر گذاشته و باعث اضطراب و افسردگی شود که درمان به موقع می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند.

پیشگیری از اختلال عصبی کمر شامل اقداماتی برای کاهش فشار به ستون فقرات و حفظ سلامت اعصاب آن است. تقویت عضلات کمر و شکم از جمله راه‌های مؤثر برای جلوگیری از آسیب به دیسک‌ها و اعصاب است. همچنین حفظ وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام می‌تواند فشار اضافی به ستون فقرات را کاهش دهد. پرهیز از آسیب‌های فیزیکی و مراقبت از سلامت ستون فقرات از دیگر نکات مهم است. کنترل وزن بدن و پرهیز از نشستن طولانی‌ مدت نیز به حفظ سلامت کمر کمک می‌کند.
مراجعه زودهنگام به پزشک در صورت بروز علائمی مانند کمردرد شدید یا بی‌حسی پاها شانس درمان موفق را افزایش می‌دهد. در نهایت معاینات دوره‌ای به‌ویژه در افرادی که سابقه مشکلات ستون فقرات دارند می‌تواند در شناسایی زودهنگام این بیماری و پیشگیری از پیشرفت آن کمک‌کننده باشد.

سندروم دم اسبی یک اختلال اورژانسی و جدی است که نیاز به تشخیص سریع و درمان فوری دارد. فشار بر اعصاب انتهایی نخاع می‌تواند منجر به مشکلات دائمی در عملکرد حرکتی، ادراری، روده‌ای و جنسی شود. با وجود این که علائم این بیماری به‌طور ناگهانی و شدید بروز می‌کنند تشخیص به‌موقع از طریق معاینه بالینی و تصویربرداری به‌ویژه MRI می‌تواند شانس بهبودی و جلوگیری از عوارض دائمی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. درمان‌های اصلی شامل جراحی فوری داروهای مسکن و ضد التهاب و فیزیوتراپی هستند که در صورت اجرای سریع می‌توانند از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کنند. پیشگیری از طریق مراقبت از سلامت ستون فقرات، تقویت عضلات و رعایت اصول صحیح حرکتی نیز به کاهش خطر ابتلا به این اختلال کمک می‌کند. در نهایت مراجعه به پزشک متخصص در صورت بروز علائم هشداردهنده و انجام درمان به‌موقع نقش حیاتی در بهبود وضعیت بیمار دارد.
کلینیک دکتر فرهاد کرمیان با بهره‌گیری از دانش روز تجهیزات پیشرفته و تیم درمانی حرفه‌ای خدماتی دقیق و تخصصی در زمینه بیماری‌های مغز و اعصاب ارائه می‌دهد. رویکرد این کلینیک بر پایه تشخیص سریع درمان مؤثر و همراهی همدلانه با بیمار است. به همین دلیل بسیاری از بیماران دکتر کرمیان را به عنوان یکی از بهترین پزشکان مغز و اعصاب در مشهد می‌شناسند. اگر قصد رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 09335055155 اقدام نمایید.

منابع
pmc.ncbi.nlm.nih.gov
my.clevelandclinic.org
www.sciencedirect.com